زندگی مشترک، همواره مسیری هموار و بدون چالش نیست. بیماری، مشکلات مالی، از دست دادن شغل، تعارضات خانوادگی، یا حتی استرس‌های روزمره می‌توانند همانند طوفان‌هایی، آرامش و ثبات رابطه را به چالش بکشند. در این میان، “تاب‌آوری” زوجین، یعنی توانایی آن‌ها برای ایستادگی در برابر این سختی‌ها، سازگاری با شرایط دشوار، و بازگشت به وضعیت تعادل (و حتی بهتر از قبل)، نقشی حیاتی در پایداری و سلامت بلندمدت رابطه ایفا می‌کند. زوج‌های تاب‌آور، کسانی نیستند که هرگز با مشکل مواجه نمی‌شوند، بلکه کسانی هستند که یاد گرفته‌اند چگونه با اتکا به یکدیگر و با استفاده از مهارت‌های خاص، از دل بحران‌ها قوی‌تر بیرون آیند. هدف این نوشته، ارائه راهکارهایی گام به گام و عملی برای پرورش و تقویت تاب‌آوری در بستر زندگی زناشویی است.
گام اول: پذیرش واقعیت مشکلات و اجتناب از فاجعه‌سازی
اولین قدم برای ایجاد تاب‌آوری، پذیرش این واقعیت است که مشکلات و سختی‌ها، بخشی اجتناب‌ناپذیر از زندگی هستند. انکار مشکل یا تلاش برای نادیده گرفتن آن، تنها به تعویق افتادن مواجهه و گاه تشدید آن منجر می‌شود. همزمان، مهم است که از “فاجعه‌سازی” و بزرگنمایی بیش از حد مشکلات پرهیز کنیم. سعی کنید به موقعیت به شکلی واقع‌بینانه نگاه کنید و به جای تمرکز صرف بر جنبه‌های منفی، به دنبال جنبه‌های قابل کنترل و راه‌حل‌های ممکن باشید. برای مثال، در مواجهه با یک مشکل مالی غیرمنتظره، به جای این‌که فوراً به ورشکستگی و از دست دادن همه چیز فکر کنید، با هم وضعیت را بررسی کرده و به دنبال راه‌های مدیریت هزینه‌ها و افزایش درآمد باشید.
گام دوم: تقویت ارتباط باز و صادقانه، به‌ویژه در زمان بحران
در زمان سختی، ارتباط شفاف و حمایت‌گرانه بین زوجین، بیش از هر زمان دیگری اهمیت پیدا می‌کند. توانایی صحبت کردن در مورد ترس‌ها، نگرانی‌ها، نیازها و احساسات خود با همسر، و هم‌چنین گوش دادن فعال و همدلانه به او، می‌تواند بار روانی ناشی از مشکل را به طور قابل توجهی کاهش دهد. از کناره‌گیری عاطفی یا سرزنش یکدیگر بپرهیزید. به جای آن، فضایی ایجاد کنید که هر دو نفر احساس امنیت کنند تا آسیب‌پذیری خود را نشان دهند. به عنوان نمونه، اگر یکی از زوجین با یک بیماری جدی روبرو شده است، دیگری می‌تواند با گفتن جملاتی مانند “من اینجا کنار تو هستم، با هم از این مرحله عبور می‌کنیم” و با گوش دادن به نگرانی‌های او، نقش یک حامی واقعی را ایفا کند.
گام سوم: حفظ دیدگاه مثبت و تمرکز بر نقاط قوت رابطه و فردی
حتی در تاریک‌ترین لحظات، تلاش برای حفظ دیدگاهی مثبت و امید به آینده، می‌تواند به تاب‌آوری کمک کند. به یاد بیاورید که قبلاً چگونه با مشکلات دیگر کنار آمده‌اید. بر نقاط قوت فردی خود و همسرتان و هم‌چنین نقاط قوت رابطه‌تان (مانند عشق، اعتماد، و توانایی همکاری) تمرکز کنید. این نقاط قوت، منابع شما برای عبور از بحران هستند. برای مثال، اگر به دلیل یک مشکل کاری، یکی از زوجین دچار ناامیدی شده، دیگری می‌تواند با یادآوری توانایی‌ها و موفقیت‌های گذشته او، به وی انگیزه و امید بدهد.
گام چهارم: همکاری تیمی برای حل مسئله و یافتن راه‌حل‌های خلاقانه
مشکلات، اغلب نیازمند راه‌حل هستند. زوج‌های تاب‌آور، به جای این‌که به تنهایی با مشکل دست و پنجه نرم کنند یا یکدیگر را مسئول بدانند، با یکدیگر به عنوان یک تیم همکاری کرده و به دنبال راه‌حل‌های عملی و خلاقانه می‌گردند. این شامل تعریف دقیق مشکل، بارش فکری برای گزینه‌های مختلف، ارزیابی آن‌ها و انتخاب بهترین راه‌حل با توافق دوجانبه است. به عنوان نمونه، اگر با چالش نگهداری از والدین سالمند یکی از زوجین روبرو هستید، با هم گزینه‌های مختلف (مانند کمک گرفتن از سایر اعضای خانواده، استفاده از خدمات پرستاری، یا تنظیم برنامه‌های مراقبتی مشترک) را بررسی کرده و بهترین تصمیم را برای شرایط خودتان می‌گیرید.
گام پنجم: انعطاف‌پذیری و آمادگی برای تغییر برنامه‌ها و انتظارات
سختی‌ها و بحران‌ها، اغلب نیازمند تغییر در برنامه‌ها، روال‌ها و حتی انتظارات ما هستند. زوج‌های تاب‌آور، انعطاف‌پذیری لازم برای تطبیق با شرایط جدید را دارند. آن‌ها می‌پذیرند که ممکن است همه چیز طبق برنامه پیش نرود و آماده‌اند تا در صورت لزوم، مسیر خود را تغییر دهند. این به معنای تسلیم شدن نیست، بلکه به معنای سازگاری هوشمندانه با واقعیت‌های جدید است. برای مثال، اگر یک سفر برنامه‌ریزی شده به دلیل یک اتفاق غیرمنتظره لغو شود، به جای ناامیدی و سرزنش، به دنبال یک فعالیت جایگزین یا برنامه‌ریزی مجدد برای آینده هستند.
گام ششم: مراقبت از خود و یکدیگر (جسمی و روانی)
در زمان مواجهه با مشکلات، مراقبت از سلامت جسمی و روانی خود و همسرتان اهمیت دوچندان پیدا می‌کند. خواب کافی، تغذیه سالم، فعالیت بدنی منظم و اختصاص زمانی برای استراحت و فعالیت‌های لذت‌بخش، به شما کمک می‌کند تا انرژی لازم برای مقابله با استرس و سختی‌ها را داشته باشید. هم‌چنین، به نیازهای عاطفی یکدیگر توجه کنید و در صورت لزوم، از حمایت حرفه‌ای یک مشاور یا روان‌شناس بهره بگیرید.
کلام پایانی
تاب‌آوری در زندگی مشترک، یک ویژگی ذاتی نیست، بلکه مهارتی است که با آگاهی، تمرین، صبر و تعهد دوجانبه پرورش می‌یابد. با پذیرش چالش‌ها، تقویت ارتباط، حفظ امید، همکاری تیمی، انعطاف‌پذیری و مراقبت از خود و یکدیگر، زوجین می‌توانند نه تنها از سختی‌ها عبور کنند، بلکه از این تجربیات برای عمیق‌تر کردن پیوند خود، افزایش شناخت متقابل و ساختن یک رابطه قوی‌تر و معنادارتر بهره ببرند. به یاد داشته باشید که هر بحرانی، فرصتی برای نشان دادن قدرت “ما” است.
“چک‌لیست مهارت‌های تاب‌آوری برای زوجین”
۱. آیا ما معمولاً مشکلات را به عنوان بخشی از زندگی می‌پذیریم و از انکار یا فاجعه‌سازی آن‌ها اجتناب می‌کنیم؟
می‌خواهم بیشتر بدانم:
تاثیر تاب‌آوری در زندگی زناشویی، زهرا نکویی، انتشارات سنجش و دانش
تاب آوری و مثبت نگری، پل مکنا، مترجم آزاده اعرابی، انتشارات نسل نواندیش
