در پیچ و خم‌های زندگی مشترک، بروز اختلاف نظر، سوءتفاهم و حتی دلخوری، امری طبیعی و اجتناب‌ناپذیر است. اما آن‌چه مسیر رابطه را به سمت آرامش یا تنش هدایت می‌کند، نحوه واکنش ما به این چالش‌ها است. میل به تلافی، یعنی پاسخ دادن به یک رفتار آزاردهنده با رفتاری مشابه یا بدتر، یکی از مخرب‌ترین الگوهایی است که می‌تواند به سرعت پایه‌های یک رابطه صمیمانه را سست کند. این مقاله قصد دارد به اهمیت و چگونگی پرهیز از تلافی در روابط با همسر بپردازد و راهکارهای عملی برای شکستن این چرخه معیوب و ساختن فضایی سرشار از درک و احترام متقابل ارائه دهد.
تلافی کردن شاید در لحظه اول، احساسی از قدرت کاذب یا تخلیه خشم به ما بدهد، اما در بلندمدت، تنها به افزایش فاصله عاطفی، کینه‌توزی و از بین رفتن اعتماد منجر می‌شود. برای رهایی از این دام، می‌توانیم گام‌های موثری برداریم:
گام اول: مکث و شناسایی میل به تلافی
اولین و مهم‌ترین قدم، آگاهی از احساسات و افکار خود در لحظات تنش‌زا است. وقتی همسرتان کاری انجام می‌دهد یا حرفی می‌زند که شما را آزرده می‌کند، به جای واکنش فوری و هیجانی، سعی کنید یک “مکث آگاهانه” داشته باشید. به عنوان مثال، اگر همسرتان با لحنی تند از شما انتقاد می‌کند، قبل از این‌که شما هم با همان لحن یا شدیدتر پاسخ دهید، چند نفس عمیق بکشید. از خودتان بپرسید: “الان چه احساسی دارم؟ آیا میل به تلافی در من شکل گرفته؟” شناخت این میل، اولین گام برای کنترل آن است. این مکث کوتاه می‌تواند مانع از گفتن یا انجام کاری شود که بعداً از آن پشیمان خواهید شد.
گام دوم: تلاش برای درک ریشه‌های رفتار همسر (و احساس خود)
پس از مکث، سعی کنید فراتر از رفتار ظاهری همسرتان، به دلایل احتمالی آن فکر کنید. آیا خسته است؟ آیا از موضوع دیگری تحت فشار است؟ آیا حرف شما ناخواسته او را تحریک کرده است؟ این به معنای توجیه رفتار نادرست او نیست، بلکه تلاشی است برای درک بهتر موقعیت. به عنوان مثال، اگر همسرتان فراموش کرده کاری را که قول داده بود انجام دهد و شما عصبانی هستید، به جای سرزنش فوری، شاید بهتر باشد ابتدا بپرسید آیا اتفاق خاصی افتاده یا دلیل فراموشی‌اش چه بوده. همزمان، به احساسات خودتان نیز توجه کنید. چرا این رفتار خاص تا این حد شما را آزرده کرده است؟ آیا به نیاز برآورده نشده‌ای در شما اشاره دارد؟
گام سوم: انتخاب واکنشی سازنده به جای مقابله به مثل
پس از درک نسبی موقعیت، به جای انتخاب مسیری که به تشدید تنش می‌انجامد (تلافی)، واکنشی را انتخاب کنید که به حل مسئله کمک کند. این می‌تواند شامل بیان آرام و محترمانه احساساتتان باشد. به عنوان مثال، به جای این‌که در پاسخ به انتقاد همسرتان بگویید: “تو خودت همیشه همین‌طور هستی!”، می‌توانید بگویید: “وقتی با این لحن با من صحبت می‌کنی، احساس می‌کنم به من بی‌احترامی شده و ناراحت می‌شوم. می‌توانیم آرام‌تر در این مورد صحبت کنیم؟” تمرکز بر “من” و احساسات خودتان به جای متهم کردن طرف مقابل، فضا را برای گفتگوی سازنده باز می‌کند.
گام چهارم: تمرکز بر “ما” به جای “من در برابر تو”
در یک رابطه سالم، هدف برنده شدن در بحث‌ها یا اثبات حقانیت یک طرف نیست، بلکه رسیدن به راه‌حلی است که برای “ما” (یعنی هر دو نفر) مفید باشد. تلافی کردن، ذهنیت “من در برابر تو” را تقویت می‌کند. اما وقتی از تلافی پرهیز می‌کنید، نشان می‌دهید که برای رابطه و آرامش آن بیش از پیروزی لحظه‌ای ارزش قائل هستید. به عنوان مثال، اگر بر سر موضوعی اختلاف نظر دارید، به جای این‌که سعی کنید با هر روشی حرف خود را به کرسی بنشانید، می‌توانید بگویید: “به نظر می‌رسد هر دو دیدگاه‌های متفاوتی داریم. چطور می‌توانیم به یک درک مشترک یا راه‌حلی برسیم که هر دو با آن موافق باشیم؟”
گام پنجم: تمرین بخشش؛ نه فراموشی، بلکه رهایی
پرهیز از تلافی، اغلب با توانایی بخشیدن گره خورده است. بخشش به معنای فراموش کردن کامل اتفاق یا تأیید رفتار نادرست همسر نیست، بلکه به معنای رها کردن خشم، کینه و میل به انتقام است. نگه داشتن این احساسات منفی، بیش از همه به خود شما آسیب می‌زند. وقتی انتخاب می‌کنید که نبخشید و کینه به دل بگیرید، در واقع بار سنگینی را با خود حمل می‌کنید. به عنوان مثال، پس از یک بحث و روشن شدن سوءتفاهم‌ها، سعی کنید آگاهانه تصمیم بگیرید که موضوع را تمام شده تلقی کرده و بارها و بارها آن را در بحث‌های آینده مطرح نکنید. این کار فضا را برای بهبود و رشد رابطه باز می‌کند.
کلام پایانی
توقف چرخه تلافی در زندگی مشترک، یک مهارت ارزشمند است که نیازمند آگاهی، صبر و تمرین مداوم است. با مکث در لحظات خشم، تلاش برای درک متقابل، انتخاب پاسخ‌های سازنده، تمرکز بر اهداف مشترک و تمرین بخشش، می‌توان از افتادن در دام مخرب مقابله به مثل جلوگیری کرد. به یاد داشته باشید که هر بار که از تلافی خودداری می‌کنید، در واقع به استحکام و صمیمیت رابطه خود کمک کرده‌اید. این مسیر شاید همیشه آسان نباشد، اما نتیجه آن، یعنی یک زندگی مشترک آرام‌تر، شادتر و پایدارتر، قطعاً ارزش تلاش را دارد. اگر الگوهای تلافی‌جویانه در رابطه شما بسیار ریشه‌دار و مشکل‌ساز شده‌اند، کمک گرفتن از یک مشاور متخصص روابط می‌تواند بسیار راهگشا باشد.
“انتقاد در جمع”
مریم و همسرش، امیر، در یک مهمانی خانوادگی هستند. در حین صحبت در مورد موضوعی، امیر نظری مخالف مریم ارائه می‌دهد و سپس در حضور دیگران، با لحنی که به نظر مریم تحقیرآمیز است، یکی از تصمیمات اخیر او را به چالش می‌کشد و از آن انتقاد می‌کند. مریم احساس شرمندگی و خشم می‌کند. میل شدیدی در او ایجاد می‌شود که یا همان‌جا با صدای بلند و با ارائه مثال‌هایی از اشتباهات امیر، از خود دفاع کرده و او را ضایع کند، یا این‌که تا آخر مهمانی با امیر سرسنگین باشد و بعداً در خانه، چندین روز با او قهر کند.
مریم در این موقعیت حساس چگونه می‌تواند بدون تلافی کردن، هم از احساسات خود مراقبت کند و هم به امیر نشان دهد که رفتارش نامناسب بوده است؟ چه رویکردی در لحظه و چه گفتگویی پس از مهمانی می‌تواند به حل این مسئله کمک کند بدون آن‌که رابطه آسیب بیشتری ببیند؟
می‌خواهم بیشتر بدانم:
بخشودن در روابط عاشقانه: حلقه گمشده در روابط سالم و پایدار ، فرد لاسکین ، مترجم ترانه خداویردی و مرتضی کشمیری، انتشارات ارجمند
بخشش در زندگی زناشویی، سحرخانی، فائزه رضایی و فائزه فاطمیون عقدا، انتشارات جالیز
بخشش در روابط زوجین، سایت افرایار
