زندگی مشترک، مجموعه‌ای از تصمیم‌گیری‌های کوچک و بزرگ است که مسیر آینده زوجین را شکل می‌دهد؛ از انتخاب شام گرفته تا تصمیم‌گیری در مورد محل زندگی، تربیت فرزندان، مدیریت مالی و برنامه‌ریزی برای آینده. کیفیت این تصمیم‌گیری‌ها و مهم‌تر از آن، نحوه مشارکت هر دو نفر در این فرایند، تأثیر مستقیمی بر میزان رضایت، اعتماد و صمیمیت در رابطه دارد. تصمیم‌گیری‌های یک‌جانبه، یا فرایندهای تصمیم‌گیری که در آن یکی از طرفین احساس می‌کند نادیده گرفته شده یا نظرش بی‌اهمیت است، می‌تواند به تدریج منجر به دلسردی، رنجش و ایجاد شکاف در رابطه شود. در مقابل، یادگیری و به‌کارگیری اصول تصمیم‌گیری مشترک، به زوجین کمک می‌کند تا با تکیه بر توانایی‌ها و دیدگاه‌های یکدیگر، انتخاب‌هایی آگاهانه‌تر و مورد رضایت هر دو طرف داشته باشند. هدف این نوشتار، ارائه یک راهنمای گام به گام و عملی برای بهبود مهارت تصمیم‌گیری مشترک در بستر زندگی زناشویی است.
گام اول: ایجاد فضای امن و انتخاب زمان مناسب برای گفتگو
پیش از ورود به فرایند تصمیم‌گیری، به‌ویژه برای مسائل مهم، ضروری است که فضایی آرام، امن و به دور از تنش ایجاد شود. صحبت کردن در مورد یک تصمیم مهم زمانی که هر دو یا یکی از شما خسته، گرسنه، عصبانی یا تحت فشار کارهای دیگر هستید، معمولاً نتیجه‌ای جز سوءتفاهم و دلخوری ندارد. برای مثال، اگر قرار است در مورد یک سرمایه‌گذاری مالی بزرگ یا تغییر شغل یکی از زوجین تصمیم‌گیری شود، بهتر است این گفتگو را به زمانی موکول کنید که هر دو آمادگی ذهنی و آرامش کافی دارید، نه در پایان یک روز کاری پر استرس یا در میان انجام کارهای دیگر.
گام دوم: تعریف شفاف و دقیق موضوع تصمیم‌گیری
بسیاری از اوقات، سردرگمی در تصمیم‌گیری از آن‌جا ناشی می‌شود که موضوع اصلی به وضوح مشخص نیست یا چندین مسئله با هم مخلوط شده‌اند. سعی کنید هر بار فقط روی یک تصمیم مشخص تمرکز کنید و آن را به طور دقیق و شفاف تعریف نمایید. به عنوان نمونه، به جای گفتن “باید فکری به حال وضع مالی‌مان بکنیم”، مسئله را دقیق‌تر تعریف کنید: “چگونه می‌توانیم هزینه‌های ماهانه خود را پانصد هزار تومان کاهش دهیم تا بتوانیم برای سفر سال آینده پس‌انداز کنیم?” یا “آیا پذیرفتن این پیشنهاد شغلی جدید، با وجود درآمد بیشتر اما ساعات کاری طولانی‌تر، در مجموع به نفع خانواده ما هست یا خیر؟”.
گام سوم: جمع‌آوری اطلاعات و به اشتراک‌گذاری دیدگاه‌ها، نیازها و نگرانی‌ها
پس از تعریف دقیق موضوع، هر یک از زوجین باید فرصت داشته باشد تا اطلاعات، دیدگاه‌ها، نیازها، خواسته‌ها و نگرانی‌های خود را در مورد آن تصمیم بیان کند. در این مرحله، گوش دادن فعال و بدون قضاوت به صحبت‌های همسر، بسیار حیاتی است. هدف، درک کامل چشم‌انداز طرف مقابل است. برای مثال، در تصمیم‌گیری برای انتخاب مدرسه فرزند، یکی از والدین ممکن است بر کیفیت آموزشی تأکید داشته باشد، در حالی که دیگری به نزدیکی به محل کار یا منزل و امکانات ورزشی اهمیت بیشتری بدهد. هر دو باید بتوانند دلایل خود را به طور کامل و با احترام بیان کنند.
گام چهارم: بارش فکری برای یافتن گزینه‌های مختلف (بدون قضاوت اولیه)
پس از آن‌که هر دو طرف به درک کاملی از دیدگاه‌ها و نیازهای یکدیگر رسیدند، نوبت به تولید گزینه‌ها و راه‌حل‌های ممکن می‌رسد. در این مرحله، خلاقیت و باز بودن ذهن اهمیت دارد. هر ایده‌ای که به ذهن‌تان می‌رسد، حتی اگر در ابتدا چندان عملی به نظر نرسد، باید بدون هیچ‌گونه انتقاد یا قضاوتی مطرح و یادداشت شود. هدف، ایجاد فهرستی از انتخاب‌های متعدد است. به عنوان نمونه، برای تصمیم‌گیری در مورد گذراندن تعطیلات، گزینه‌ها می‌تواند شامل سفر به شمال، سفر به یک شهر تاریخی، ماندن در خانه و انجام فعالیت‌های تفریحی محلی، یا حتی دعوت از اقوام باشد.
گام پنجم: ارزیابی گزینه‌ها و تلاش برای یافتن راه‌حل مورد توافق
پس از تهیه فهرست گزینه‌ها، نوبت به ارزیابی هر یک از آن‌ها می‌رسد. جوانب مثبت و منفی هر گزینه را برای هر یک از شما و هم‌چنین برای رابطه و خانواده به طور کلی بررسی کنید. در این مرحله، انعطاف‌پذیری، روحیه سازش و تلاش برای یافتن راه‌حلی که تا حد امکان منافع و نیازهای هر دو طرف را تأمین کند (وضعیت برد-برد یا حداقل قابل قبول برای هر دو)، بسیار مهم است. ممکن است لازم باشد ترکیبی از چند گزینه یا یک راه‌حل کاملاً جدید که در فرایند گفتگو به آن رسیده‌اید، انتخاب شود. برای مثال، در مورد انتخاب مدرسه، شاید مدرسه‌ای پیدا شود که هم کیفیت آموزشی قابل قبولی دارد و هم مسیر آن برای هر دو والد نسبتاً مناسب است.
گام ششم: اتخاذ تصمیم نهایی و تعهد به اجرای آن
پس از ارزیابی دقیق، زمان اتخاذ تصمیم نهایی فرا می‌رسد. این تصمیم باید با توافق هر دو نفر باشد. اگر رسیدن به توافق کامل دشوار است، می‌توان از روش‌های دیگری مانند اولویت‌بندی مشترک معیارها یا حتی در موارد کم‌اهمیت‌تر، واگذاری تصمیم به یکی از طرفین با رضایت دیگری (مثلاً این بار تو انتخاب کن، بار دیگر من) استفاده کرد. مهم این است که پس از اتخاذ تصمیم، هر دو نفر به آن متعهد باشند و برای موفقیت آن تلاش کنند، حتی اگر گزینه انتخابی، اولویت اول یکی از آن‌ها نبوده باشد.
گام هفتم: برنامه‌ریزی برای اجرا و بازبینی نتایج (آمادگی برای تعدیل)
هیچ تصمیمی، به ویژه تصمیمات مهم، با انتخاب نهایی به پایان نمی‌رسد. باید برای اجرای آن برنامه‌ریزی کرده و مسئولیت‌های هر فرد را مشخص نمایید. هم‌چنین، بسیار مهم است که زمانی را برای بازبینی نتایج تصمیم و ارزیابی اثربخشی آن در نظر بگیرید. زندگی پویا است و شرایط تغییر می‌کند. آمادگی برای تعدیل یا حتی تغییر یک تصمیم بر اساس نتایج و بازخوردهای جدید، نشان‌دهنده بلوغ و انعطاف‌پذیری زوجین است.
کلام پایانی
تصمیم‌گیری مشترک در زندگی زناشویی، بیش از آن‌که یک نتیجه باشد، یک فرایند و یک مهارت است که با تمرین، صبر، احترام متقابل و ارتباط مؤثر تقویت می‌شود. زوجینی که یاد می‌گیرند چگونه با یکدیگر به عنوان یک تیم هم‌فکر و هم‌دل تصمیم بگیرند، نه تنها به نتایج بهتری دست پیدا می‌کنند، بلکه در این مسیر، پایه‌های اعتماد، صمیمیت و درک متقابل را در رابطه خود مستحکم‌تر می‌سازند. این توانایی، به آن‌ها قدرت می‌دهد تا با اطمینان بیشتری چالش‌های زندگی را پشت سر گذاشته و آینده‌ای روشن‌تر برای خود و خانواده‌شان رقم بزنند. در صورت مواجهه با الگوهای ناسالم و تکرارشونده در تصمیم‌گیری‌ها، کمک گرفتن از یک مشاور یا زوج‌درمانگر می‌تواند بسیار مفید باشد.
“نقشه‌راه تصمیم‌گیری مشترک”
۱. با هم یک تصمیم را که در حال حاضر با آن روبرو هستید یا در آینده نزدیک باید در مورد آن تصمیم بگیرید، انتخاب کنید. (مثلاً: برنامه‌ریزی برای تعطیلات آخر هفته آینده، خرید یک وسیله برای خانه، یا نحوه مدیریت یک هزینه غیرمنتظره).
می‌خواهم بیشتر بدانم:
هنر تصمیم‌گیری، دیمون زاهاریادس، مترجم احمد لطیفیان، انتشارات اندیشه آگاه
تصمیم‌گیری، استیفن پی. رابینز، مترجم ابوالفضل دانایی و زهرا عزیزی، انتشارات تیسا
